اما اضطراب در شكلهای جدی آن مشكل آفرین است.
در این گزارش ضمن اشاره به تعاریف زیربنایی اضطراب، نشانه ها وعلائم، انواع اضطراب، تلاش شده است بر نوع خاصی از اضطراب، یعنی اضطراب و هراس اجتماعی(كمرویی و تنهایی)، تأكیده شده و از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گیرد.
●تعریف اضطراب
اضطراب از نظر روان شناسی و روان پزشكی یعنی «ناآرامی، هراس و ترس ناخوشایند و فراگیر با احساس خطر قریب الوقوع كه منبع آن قابل شناختن نیست» به سخن دیگر اضطراب یك پاسخ طبیعی در مقابل هر نوع تهدید یا فرآیندی آگاه كننده و اخطاری به فرد درباره یك خطر یا موقعیت ضربه آمیز است. الگوی اضطراب در موجود زنده كاملاً فطری است و در حد متعادل آن نیروی محركی برای بسیاری از اعمال و رفتار انسان و ضرورتی برای بقای حیات، صیانت نفس، تلاش، حركت و آمادگی برای مقابله با تهدیدها، خطرهای طبیعی و اجتماعی به شمار می رود. اما زمانی كه نگرانی های فرد نسبت به مسایل مختلف به طور فراگیر افزایش یابد، به تدریج شاهد بروز اضطراب مرضی خواهیم بود.
اضطراب پاسخی درمقابل خطر نا آشكار و مبهم است به عبارت دیگر،احساس نا خوشایند بیمناكی و ترس ناراحت كننده ای از پیش بینی خطری است كه منشاء آن مشخص نیست .
نشانه ها و علائم اضطراب
عصبی بودن، آرام و قرار نداشتن، تنش، احساس خستگی، سرگیجه، تكرر ادرار، تپش قلب، بی حالی، تنگی نفس، تعریق، لرزش، نگرانی و دلهره، بی خوابی، اشكال در تمركز حواس، گوش به زنگ بودن.
●انواع اضطراب؟
اضطراب انواع مختلف و متنوعی دارد كه هر فردی ممكن است به یك یا چند نوع از این اختلالات مبتلا باشد، در این مقاله بر نوع خاصی از آن كه اضطراب اجتماعی نامیده می شود، تأكید شده است.
۱- اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر تركیبی از علائم ذكرشده در قسمت نشانه ها و علائم اضطراب در این اختلال مشاهده می شود، در اضطراب فراگیر خطر واقعی وجود ندارد.
۲- اختلال هراس این افراد دچار حملات اضطرابی پیش بینی نشده ای می شوند. مبتلایان به این اختلال می ترسند مبادا بمیرند، دیوانه شوند یا بی اختیار دست به كارهایی بزنند و یا علائم روانی - حسی غیرمعمول نشان دهند.
۳ - ترسهای اختصاصی یا ساده شایعترین نوع ترس و غیرمنطقی است. طی آن فرد از مواجهه با اشیاء، فعالیتها و موقعیتهای خاص همچون ترس از حیوانات، طوفان، بلندی، جراحت، خون و مرگ اجتناب می كند.
۴- ترس از مكانهای باز افراد مبتلا به این اختلال از رفتن به فضای باز، مسافرت و حضور در ازدحام امتناع می كنند. این افراد از ترك كردن محیط منزل دچار ترس شدید هستند.
۵- اضطراب اجتماعی یا ترسهای اجتماعی این نوع ترس از اواخر دوران كودكی یا اوائل نوجوانی شروع می شود و حتی تا بزرگسالی ادامه می یابد. (اضطراب اجتماعی). این افراد در مواجهه با دیگران احساس شرمساری می كنند، نگران هستند كه دستها و صدایشان نلرزد و سرخ نشود. معمولاً از صحبت كردن و غذا خوردن در حضور جمع، ابراز وجود كردن، انتقاد كردن، اظهارنظر كردن و اشتباه كردن می ترسند.
۶- اختلال وسواس عبارت است از وسواس شدن افكار یا اعمال غیرارادی، تكراری و غیرمنطقی كه فرد برخلاف میل خود آن را تكرار می كند.
۷- اختلال استرس پس از سانحه این اختلال قبلاً «سندرم موج انفجار» نامیده می شد. معمولاً با یك استرس شدید هیجانی كه شدت آن می تواند برای هركس آسیب رسان باشد همراه است از قبیل جنگ، بلا یا سوانح طبیعی مثل زلزله، مورد حمله یا تجاوز به عنف واقع شدن و تصادفات شدید.
●اضطراب اجتماعی
اضطراب اجتماعی نتیجه ای است از احتمال یا وقوع نوعی ارزیابی شخصی در موقعیت های مختلف اجتماعی - فردی كه دچار اضطراب اجتماعی است هیچ گونه تمایلی به آغاز ارتباط با دیگران ندارد و با احساسی از ترس و پایداری غیرمعقول، از هر موقعیتی كه ممكن است در معرض داوری دیگران قرار گیرد، اجتناب می ورزد. برداشت یا تصور شخص از موقعیت های اجتماعی كه احتمال دارد شخصیت او مورد سنجش و ارزشیابی قرار گیرد، می تواند واقعی یا خیالی باشد.
در واقع شخصی كه به شدت دچار اضطراب اجتماعی است، تصور می كند در هر موقعیت یا شرایط اجتماعی فرد یا افرادی به محض مواجه شدن با او رفتار و شخصیتش را مورد نقادی و ارزیابی قرار خواهند داد و یا ممكن است طوری رفتار كند كه مورد تحقیر دیگران واقع شود و در فشار و مخمصه قرار گیرد.
هنگامی كه چنین اضطرابی بر وجود فرد مستولی شود، اعتماد به نفس كاهش می یابد، قدرت نگرش واقع بینانه و برقراری ارتباط متقابل با دیگران به حداقل می رسد و احساس تنش یا ناتوانی در تنش زدایی، افسردگی، ناآرامی و بیقراری، گریز از ارتباطات معمول اجتماعی و دل مشغولی های مفرط، شخصیت فرد را فرا می گیرد.
همه انسان ها از كوچك تا بزرگ اساساً تشویق پذیر و تنبیه گریز هستند و دوست ندارند كه بخشی از رفتار یا جنبه های مختلف شخصیتشان توسط دیگران مورد ارزیابی و نقادی قرار گیرد، اما آن دسته از كودكان، نوجوانان و بزرگسالانی كه به طورغیرعادی دچار ترس یا اضطراب اجتماعی هستند، كمترین تمایلی برای حضور در موقعیت های اجتماعی و ارتباط با دیگران ندارند، چرا كه همه موقعیت های اجتماعی و تعامل بین فردی را صحنه های ارزیابی و انتقاد تلقی می كنند.
برای مثال حضور در جلسات مصاحبه و گزینش تحصیلی و شغلی، دیدار با فردی مسئول یا مقتدر برای اولین بار، صحبت، سخنرانی و ارائه گزارش در حضور مخاطبان برجسته، مصاحبه در برنامه پخش مستقیم تلویزیون یا رادیو، ورود به اطاقی مملو از آدم های غریبه و موقعیت هایی از این قبیل تقریباً همه افراد را تا حدودی مضطراب می كند،اما بعضی از كودكان، جوانان و بزرگسالان غالباً در هر موقعیت اجتماعی كه ممكن است رفتار ایشان مورد ارزیابی قرار گیرد، دچار اضطراب شدید می شوند. برای این قبیل افراد، اضطراب یك وضعیت گذرا نبوده و نوعی ویژگی شخصیتی محسوب می شود.
اضطراب اجتماعی در شرایط زیر بیشتر مشاهده می شود
۱- ترس از عدم تأیید یا انتقاد توسط دیگران.
۲- ترس از قرار گرفتن در موقعیتی كه می بایست مصمم و قاطع جواب داد یا اظهار نظر كرد.
۳- ترس از مقابله كردن با شرایط خاص اجتماعی، عصبانیت ها و پرخاشگری ها.
۴- ترس از مواجه شدن و همكلامی با جنس مخالف.
۵- ترس از ناتوانی در برقراری و حفظ روابط بسیار صمیمی بین فردی.
۶- ترس از بروز جدی تعارض و دوگانگی احساس در خانواده و طرد شدن توسط والدین. |